معماری مسجد ایاصوفیه استانبول

معماری مسجد ایاصوفیه استانبول

هنر معماری در روم شرقی (بیزانس) تا قرن ششم میلادی تحت تأثیر مسیحیت آغازین بود، این هنر در قرن ششم میلادی با آغاز حکومت «ژوستی نیانوس»، به وجود آمد او در هنر پروری همتای کنستانتین بود و آثاری که وی مورد حمایت و تشویق قرار داد، همه شکوه و عظمتی شاهانه داشتند تا جایی که دوران فرمانروایی او را به حق «نخستین عصر طلائی» هنر امپراطوری روم شرقی نامگذاری کرده اند. باید به این نکته اشاره نمود که بهترین گنجینه یادگاری «نخستین عصر طلائی» اکنون در خاک ایتالیا  (که در شهر «راونا» کشف شده) جلوه‌گری می‌کنند، نه در شهر کنستانتینوپل (استانبول). شهر راونا که در اصل پایگاه نیروی دریایی در ساحل دریای آدریاتیک بود، از سال ۴۰۲ میلادی به بعد پایتخت امپراطوران روم غربی، و پس از آن در پایان همان قرن مقر فرمانروایی تئودوریک پادشاه استروگوتها شد، که همه چیز را به سبک و سیاق هنری کنستانتینوپل می‌پسندید، و به همین علت در زمان ژوستی نیانوس شهر راونا به صورت پایگاه عمده ای برای گسترش و نفوذ سلطه بیزانس بر ایتالیا در آمد. مهم‌ترین بنایی که در آن شهر در سال‌های ۴۷-۵۲۶ میلادی ساخته شد، کلیسای «سان ویتاله» است. این ساختمان معرف معماری بیزانس است که در قلمرو روم غربی ساخته شد، و به طور قطع از آثار کنستانتینوپل اقتباس شده است. پلان آن هشت ضلعی است و گنبدی بر روی این هست ضلعی قرار گرفته است.

مهمترین بنای به جای مانده از زمان ژوستی نین در استانبول است. از اصل یونانی «هاگیا صوفیا»به معنی کلیسای حکمت مقدس گرفته شده است.

معماران ایا صوفیه آنتیموس ترالسی و اسیدروس میلوتوسی هستند. در سالهای ۵۳۷- ۵۳۲ میلادی ساخته شده است. ابعاد آن ۷۲ در ۹۱ متر ، قطر گنبد ۳۱ متر، ارتفاع گنبد از سطح زمین ۵۶ متر است. با افزوده شدن پشت بند عظیم بر طرح اصلی و چهارمناره رفیع ترکی پس از پیروزی عثمانی‌ها در ۱۴۵۳ میلادی ایاصوفیه به یک مسجد تبدیل شد. 

در معماری بنای‌ مسجد ایاصوفیه‌‌ طاق‌ها و ستون‌ها به طرز زیبایی با هم هماهنگ است. ۴ ستون بزرگ و باشکوه، شبیه‌ پای‌ فیل‌، ۴ طاق مسجد ایاصوفیه استانبول را‌ بالا نگاه داشته اند‌، و گنبد بزرگ ایاصوفیه بر روی‌ این ستون ها قرار داده شده اند‌‌. ۴۰ پنجره کنار هم در ساقه گنبد مسجد قرار دارند‌، که‌ نور خورشید از آن ‌ها به‌ درون بنای ایاصوفیه‌ مى‌تابد. عمق‌ گنبد ۱۸ متر، و ارتفاع آن  از سطح زمین ۵۶ متر است و قطر آن‌ ۳۳ متر‌ به همراه دو نیم گنبد است.

طول این مسجد ایا صوفیه ترکیه در طولانی‌ترین قسمت ۸۲ متر و عرض آن ۷۳ متر است و ارتفاع آن در بالاترین قسمت گنبد ۵۵ متر است. این مسجد در میدان سلطان احمد استانبول قرار دارد و با اضافه شدن بناها و مناره ها و بازسازی در سال ۱۹۳۵ به موزه تبدیل شده و درخدمت گردشگری تور ترکیه قرار گرفته است.

نقشه ساختمان ترکیبی منحصر به فرد از عناصر گوناگون است؛ بنا دارای محور طولی کلیساهای مستطیل شکل صدر مسیحیت است.

قسمت مرکزی یا صحن از محوطه‌ای چهارگوش واقع در زیر گنبدی عظیم تشکیل شده است.